"Đánh thức" HIV – Tiềm năng của hai hợp chất kỳ diệu

Theo nghiên cứu của  Đại Học California – UC Davis, HAART ( liệu pháp điều trị virus phiên mã ngược hiệu lực cao ) đã và đang giúp hàng triệu người nhiễm virus suy giảm miễn dịch sống lâu hơn. Không may, HIV có một cơ chế sinh tồn có sẵn, nó tạo ra một ổ mầm bệnh tiềm ẩn, các virus ngủ yên này không thể bị tiêu diệt bởi HAART và cả hệ thống miễn dịch của con người. Và ngay lúc này, các nhà nghiên cứu đã tìm ra 1 loại hợp chất có thể kích hoạt HIV đang ở trạng thái ngủ say đó, mở ra một tương lai có thể chấm dứt hoàn toàn đại dịch này

Không may, HIV có một cơ chế sinh tồn có sẵn, nó tạo ra một ổ mầm bệnh tiềm ẩn, các virus ngủ yên này không thể bị tiêu diệt bởi HAART và cả hệ thống miễn dịch của con người

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tại UC Davis đã tìm ra 1 loại hợp chất có thể kích hoạt virus HIV ẩn đó, mở ra một tương lai có thể chấm dứt hoàn toàn đại dịch này. Thậm chí còn tốt hơn, hợp chất (PEP005) đã được FDA phê chuẩn gần đây. Công trình nghiên cứu này được đăng tải trên tạp chí PLOS Pathogens.

“Chúng tôi thật sự rất vui mừng khi đã tìm được một ứng cử viên sáng giá cho việc tái kích hoạt và diệt trừ tận gốc HIV, không những thế, nó đã được FDA phê chuẩn và có thể sử dụng cho các bệnh nhân” , nói bởi người dẫn đầu cuộc nghiên cứu: Satya Dandekar, bà hiện đang là chủ tịch sở Vi sinh y học và Miễn dịch học. “ phân tử thuốc này rất có tiềm năng trong việc thúc đẩy các nghiên cứu quá trình dịch mã và nghiên cứu lâm sàng”

Trong khi HAART đã khá thành công trong việc làm giảm sự lây nhiễm HIV ở trẻ sơ sinh, khôi phục lại hệ thống miễn dịch của bệnh nhân và giảm lượng virus đến mức không thể phát hiện được – nhưng liệu pháp này không thể chữa khỏi căn bệnh này một các đơn độc. Sau khi ngưng điều trị, ổ mầm bệnh tiềm ẩn tái phát, bệnh nhân lại trở nặng như thường. Kết quả là, bệnh nhân phải tiếp tục điều trị vô thời hạn và có nguy cơ nhiễm độc lâu dài.

“Chúng tôi đã đạt được sự tiến bộ to lớn, tuy nhiên, hàng ngày vẫn còn hơn 30 triệu người đang phải đối mặt với HIV”- nói bởi Dandekar. “Nếu không có thuốc, virus có thể tái phát trở lại và không hề bị yếu đi, vì vậy, diệt trừ HIV tận gốc là điều cấp bách”

Và điều này có nghĩa rằng chúng ta phải kích thích các virus ẩn mình và tiêu diệt chúng, chiến lược này được đặt tên: “giật dậy và giết”. Các nhà nghiên cứu trên thế giới đều đi theo hướng này, nhưng việc tìm ra được hợp chất này là cả một thách thức. Phân tử này phải đáp ứng được việc gắn chính xác hoàn toàn trên protein của virus HIV tiềm ẩn, và không được phép kích thích hệ thống miễn dịch của người hoặc kích hoạt bừa bãi các protein chủ quan trọng như một bộ “chuyển đổi,” chẳng hạn như protein NF-kappaB, nếu không, sẽ gây ra tác dụng phụ vô cùng nghiêm trọng

Và nhóm nghiên cứu UC Davis đã thành công với PEP005, hoạt chất trong thuốc chống ung thư đã được FDA (cơ quan kiểm định của mỹ) đồng ý cấp phép PICATO, nó làm tăng nồng độ của HIV trong máu bệnh nhân và cho thấy độc tính thấp

Dù sao thì, HIV là 1 con virus phức tạp, khi tìm ra HAART, các thầy thuốc lâm sàng muốn chữa bệnh cũng phải xử lí qua nhiều giai đoạn. Ngoài PEP005 ra, các nhà nghiên cứu cũng đã thử nghiệm các hợp chất khác có khả năng kích hoạt virus bằng các con đường khác nhau. Quá trình tìm tòi cần cù đó đã giúp phát hiện ra 1 phân tử, đó là JQ1. JQ1 khi tác dụng hiệp đồng với PEP005 sẽ đẩy tác dụng lên mức cao nhất, gấp 15 lần so với chỉ dùng riêng PEP005

Thực sự thì các kết quả triển vọng này chỉ mới dừng lại ở mức độ “giật dậy,” và không có ý nghĩa gì nếu không thể “giết.” “Đầu tiên cần tìm ra sự phối thuốc tốt nhất cho việc kích hoạt các ổ virus, và điều đó thôi là không đủ, sau đó chúng ta phải giúp các bệnh nhân “tẩy” hết các tế bào đã chứa ổ virus này ra ngoài” – nói bởi Dandekar

Dandekar chú thích thêm rằng, những bệnh nhân HIV nhận điều trị bằng phác đồ HAART có phản ứng miễn dịch rất mạnh mẽ, những người này sẽ đi một quãng đường dài để xóa sạch virus. Bà cũng tin là vắc xin HIV trong lúc phát triển có thể cho bệnh nhân rủi ro cao, ngay cả khi hiệu quả của nó không đạt 100% thì nó cũng cung cấp khả năng tiêu diệt các virus tái kích hoạt

Dù sao thì, tìm ra PEP005 và JQ1 có khả năng tái kích hoạt HIV là 1 bước đi đúng đắn và quan trọng

“Chúng tôi rất hào hứng khi phân tử thuốc trong PICATO được phê chuẩn và được phép sử dụng trên bệnh nhân, ngoài khả năng kích hoạt virus HIV ra, điểm mạnh của nó còn thể hiện ở việc dễ dàng kết hợp với các thuốc kích hoạt khác, độc tính thấp, và không gây ra đáp ứng miễn dịch với bệnh nhân ” – theo Dandekar

Nhan Trí Phát (lượt dịch)

Vũ Đình Chất & Anh Thư (góp ý và tinh chỉnh)

Bài báo: https://www.sciencedaily.com/releases/2015/07/150730162238.htm