Có phải tất cả phụ nữ mang thai nhiễm Zika virus đều sinh con đầu nhỏ?

Gần đây, việc gia tăng số trường hợp trẻ sơ sinh mang chứng đầu nhỏ ở Brazil đã gắn liền với sự bùng nổ của Zika virus (ZIKV). Các ZIKV Brazil (ZIKV^BR) đã được phát hiện trong nhau thai và nước ối của hai phụ nữ có thai với kích thước đầu thai nhỏ [4,5,6] và trong máu của trẻ sơ sinh đầu nhỏ cho thấy virus có thể đi qua màng nhau thai [5,7]. Virus này cũng đã được xác định trong não và võng mạc của thai nhi có dị tật đầu nhỏ. Tuy nhiên, không có bằng chứng trực tiếp cho cơ chế gây dị tật não của ZIKV^BR[1].

Để đi tìm câu trả lời, cũng như bằng chứng của tật đầu nhỏ thấy được ở trường hợp trẻ sinh ra có mẹ bị nhiễm Zika, ba nhóm tác giả thuộc các trung tâm nghiên cứu và trường đại học khác nhau đã tiến hành các thử nghiệm với các mô hình trên chuột.

Đầu tiên là công bố của F. Cugola và cộng sự được đăng trên tạp chí Nature hồi tháng 5/2016 vừa qua[1]. Nhóm tác giả đã tiến hành phân lập ZIKV^BR từ một trường hợp sốt ở một bang của Paraiba, phía đông bắc Brazil trong năm 2015. Để đánh giá mối quan hệ nhân quả giữa ZIKV^BR và dị tật bẩm sinh, bao gồm dị tật trong phát triển não, đầu tiên tác giả sử dụng một mô hình thí nghiệm chuột trong đó SJL và C57BL /6 là 2 dòng chuột mang thai bị nhiễm ZIKV^BR và đánh giá chuột con ngay sau khi sinh. Kết quả tương tự như trẻ sơ sinh ở người nhiễm ZIKV^BR , chuột con sinh ra từ SJL nhiễm ZIKV^BR cho thấy bằng chứng của sự chậm phát triển toàn bộ cơ thể hoặc hạn chế sự tăng trưởng trong tử cung (IUGR) so với chuột con sinh ra từ chuột đối chứng (không nhiễm ZIKV^BR ) (Hình 1). Sử dụng một khảo nghiệm qPCR, tác giả khẳng định sự hiện diện của hệ gen RNA của ZIKV^BR trong một số mô của động vật sơ sinh, quan sát nhiều hơn đáng kể RNA virus trong não, khẳng định bản chất hướng thần kinh của virus.[1]

Một công bố khác của C. Li và cộng sự trên tạp chí Cell Stem Cell, nhóm này đã tiêm chủng Zika châu Á trực tiếp vào não của phôi chuột và tìm thấy chuột con phát triển những dấu hiệu đầu nhỏ. Trong đó có bộ não nhỏ và vỏ não mỏng. Một nồng độ khác nhau của ZIKV SZ01 được tiêm vào một bên của không gian não thất của phôi và kiểm tra 3 hoặc 5 ngày sau đó. Nhiễm trùng não phôi thai đã được xác nhận qua real-time PCR và phương pháp hóa mô miễn dịch. Não bị nhiễm tăng gần 300 lần bản sao RNA virus. Quan trọng hơn, bộ não có kích thước nhỏ hơn so với những chuột trong lứa đối chứng của họ đã được phát hiện 5 ngày sau khi bị nhiễm trùng (Hình 2). [2]

Bổ sung cho các nghiên cứu trên, Michael Diamond của Đại học Washington và các đồng nghiệp của ông đã phát triển hai mô hình khác nhau của nhiễm Zika sử dụng chuột miễn dịch thiếu. Đầu tiên, các nhà nghiên cứu gây nhiễm những con chuột mang thai mà thiếu khả năng sản xuất hoặc đáp ứng với loại I interferon-một hệ thống miễn dịch phổ biến protein khi phôi được 6,5-7,5 ngày tuổi. Hầu hết các bào thai đã chết và virus đã được tìm thấy trong não sau khi chết và trong nhau thai của chuột mẹ. Không giống như trong các nghiên cứu khác, chuột con trong những thí nghiệm không cho thấy dấu hiệu đầu nhỏ. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành thí nghiệm, tuy nhiên chỉ có dấu hiệu của việc hạn chế tăng trưởng trong tử cung. Trong thí nghiệm thứ hai, nhóm của Diamond điều trị chuột mang thai với kháng thể chặn interferon và tiếp xúc với các loài động vật mang Zika. Virus này có thể qua nhau thai của động vật và gây ra một dạng nhẹ hơn của nhiễm trùng, nhưng nó đã không giết các bào thai. Diamond cho biết ông nghĩ rằng nhóm của ông có thể đã nhìn thấy bằng chứng của đầu nhỏ khi họ quan sát những con chuột lâu hơn. Ông cũng lưu ý rằng nghiên cứu đã sử dụng một con đường khác nhau của nhiễm trùng so với nghiên cứu của Xu và các đồng nghiệp [3].

Mặc dù đã có nhiều bằng chứng chỉ ra tác hại của nhóm virus này, tuy nhiên câu trả lời cho việc rằng liệu tất cả phụ nữ mang thai đều sinh con đầu nhỏ? thì vẫn chưa có lời giải đáp chắc chắn. Bởi lẽ đây là những thử nghiệm chỉ mới được tiến hành trên mô hình động vật là chuột. Tuy nhiên, từ những nghiên cứu này cũng đã mở ra một hướng nghiên cứu sâu hơn về Zika virus, từ đó ngăn ngừa được những hậu quả do loại virus này gây ra và phòng ngừa chúng.

Thái Mỹ Ngân (Tổng hợp – chuyển ngữ)

Ngô Y Sa, Trần Lê Huy Vũ (Biên tập)

Nguồn hình: Carribean360

Tài liệu tham khảo:

1. F. Cugola et al., The Brazilian Zika virus strain causes birth defects in experimental models, Nature, doi:10.1038/nature18296, 2016.
2. C. Li et al., Zika virus disrupts neural progenitor development and leads to microcephaly in mice, Cell Stem Cell, doi:10.1016/j.stem.2016.04.017, 2016.
3. Tanya lewis, Zika Causes Microcephaly in Mice. http:// www.the -scientist.com/?articles.view/articleNo/46068 (2016)
4. Sarno, M. et al. Zika Virus infection and stillbirths: a case of hydrops fetalis,  hydranencephaly and fetal demise. PLoS Negl. Trop. Dis. 10, e0004517 (2016).
5. Calvet, G. et al. Detection and sequencing of Zika virus from amniotic fluid of fetuses with microcephaly in Brazil: a case study.  Lancet Infect. Dis. http://dx.doi.org/10.1016/S1473-3099(16)00095-5 (2016).
6. Martines, R. B. et al. Notes from the field: evidence of Zika virus infection in  brain and placental tissues from two congenitally infected newborns and two fetal losses – Brazil, 2015.  MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep.  65, 159–160 (2016).
7. Mlakar, J.  et al. Zika virus associated with microcephaly.  N. Engl. J. Med. 374, 951–958 (2016)

Xin mời Quý Độc Giả bỏ ra 2-5 phút để làm một khảo sát mức độ hài lòng về bài viết của IBSG tại đây. IBSG chân thành cảm ơn Quý Độc Giả.