Vaccine phòng bệnh Alzheimer: Triển vọng 5 năm tới

Các nhà khoa học Mỹ và Úc đã có những bước tiến quan trọng trong việc tạo ra một loại vaccine có thể ngăn ngừa và thậm chí đẩy lùi bệnh mất trí nhớ, Azheimer’s và các bệnh liên quan khác.

Alzheimer là nguyên nhân của 70% ca mất trí nhớ sau độ tuổi 65. Đây là bệnh thoái hóa thần kinh phổ biến nhất trên thế giới, với 7.5 triệu ca được chẩn đoán mới mỗi năm. Cùng với sự già hóa dân số cũng như sự gia tăng số bệnh nhân bị tiểu đường loại 2 (một trong các yếu tố dẫn tới hình thành Alzheimer), tỉ lệ người mắc bệnh Alzheimer trong tương lai được dự báo là sẽ tăng cao hơn nữa.

Bệnh Alzheimer được đặc trưng bởi sự hình thành và lan rộng của các “mảng” (plaque) và “đám rối” (tangle) khắp bộ não. Các “mảng” được biết đến như sự tích tụ những mảnh vỡ của protein β-amyloid và các “đám rối” là protein tau. Tới thời điểm hiện tại, các “mảng” và “đám rối” vẫn còn nhiều vấn đề cần nghiên cứu.

Hiện nay vẫn chưa có các liệu pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh Alzheimer. Các chiến lược điều trị chính trong 30 năm qua chỉ cố gắng làm giảm triệu chứng của bệnh, bao gồm mất trí nhớ (memory loss) và mất phương hướng (disorientation), bằng cách bổ sung các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitter) bị mất đi khi bệnh tiến triển. Tuy nhiên, các liệu pháp này cho thấy nhiều tác dụng phụ (side effect) và không có hiệu quả trong thời gian dài. Bên cạnh đó, các nghiên cứu nhằm tìm ra các hợp chất hỗ trợ điều trị Alzheimer cũng không thu được các kết quả khả quan. Từ năm 2002 đến năm 2012, chỉ có 0.4% trong số 244 hợp chất đã được thử nghiệm cho thấy có khả năng làm giảm tạm thời các triệu chứng bệnh. Do đó, việc tìm kiếm một hướng đi mới cho việc điều trị Alzheimer là rất cần thiết.

Vừa qua, các nhà khoa học từ Mỹ và Úc đã phối hợp nghiên cứu vaccine có tác dụng trong việc phòng ngừa và điều trị Alzheimer. Vaccine là một bước tiến lớn trong việc điều trị căn bệnh này khi nó có khả năng tác động một cách chuyên biệt lên protein tau và các beta-amyloid bất thường, những tác nhân sẽ kết cụm và gây nên Alzheimer. Các thử nghiệm trên mô hình chuột còn cho thấy, vaccine cũng tránh được việc gây các đáp ứng miễn dịch có hại cho cơ thể.

Vaccine gồm hai loại riêng biệt, một loại đặc hiệu cho protein tau và một loại đặc hiệu cho β-amyloid. Vaccine chuyên biệt cho β-amyloid có tác dụng chính trong việc phòng ngừa Alzheimer, khi vẫn chưa có các biểu hiện bệnh. Do đó, vaccine này có thể được sử dụng tốt nhất ở độ tuổi 50 nhằm giảm khả năng mắc bệnh. Đồng thời, trong giai đoạn đầu của bệnh, vaccine cũng được sử dụng  để làm chậm tiến trình bệnh. Vaccine chuyên biệt cho tau lại có tác dụng ở những giai đoạn sau của bệnh. Việc sử dụng kết hợp cả hai loại vaccine này sẽ có tác dụng trong suốt tiến trình bệnh.

Mặc dù chưa có các kết quả thử nghiệm lâm sàng trên người và các nhà khoa học phải mất nhiều năm nữa tiếp tục nghiên cứu nhưng các kết quả thu nhận được cho thấy sử dụng vaccine có tiềm năng rất lớn. Theo Nikolai Petrovsky, nhà nghiên cứu từ Đại Học Flinders Úc, “Nếu thành công trong thử nghiệm tiền lâm sàng, trong vòng ba đến năm năm chúng ta có thể tiến tới một trong những phát triển quan trọng nhất của lịch sử y học hiện đại”.

Kim Thoa, Mỹ Linh (tổng hợp và lượt dịch)

Bài báo:

1. Davtyan, H., Zagorski, K., Rajapaksha, H., Hovakimyan, A., Davtyan, A., Petrushina, I., … & Ghochikyan, A. (2016). Alzheimer’s disease AdvaxCpG-adjuvanted MultiTEP-based dual and single vaccines induce high-titer antibodies against various forms of tau and Aβ pathological molecules.Scientific Reports, 6.
2. David Nield. The first ever dementia vaccine could be trialled in humans within 3 years. Science Alert. 15 July 2016
3. Paul Maruff. Alzheimer’s breakthrough? Have we nearly cured dementia? Not just yet… The Conversation. 14 July 2016

Xin mời Quý Độc Giả bỏ ra 2-5 phút để làm một khảo sát mức độ hài lòng về bài viết của IBSG tại đây. IBSG chân thành cảm ơn Quý Độc Giả.