Tìm ra kháng thể có tác dụng trên cả virus sốt xuất huyết và virus Zika

Các nhà khoa học đến từ Viện Pasteur và CNRS hợp tác với Đại Học Hoàng Gia London (Imperial College London) và Đại Học Vienna (University of Vienna), nước Áo, đã xác định những kháng thể có thể làm bất hoạt hiệu quả của virus sốt xuất huyết (dengue) lẫn virus Zika. Sự mô tả của vị trí gắn với các kháng thể trên vỏ của virus cho thấy chúng giống hệt nhau và có thể dẫn đến sự phát triển của một loại vaccine phổ quát có thể bảo vệ và chống lại bệnh sốt xuất huyết và bệnh virus Zika cùng một lúc. Những kết quả này đã được công bố trên tạp chí Nature vào ngày 23 tháng 6 năm 2016.

Virus sốt xuất huyết và virus Zika có cùng một vài đặc điểm. Cả hai đều thuộc chi Flavivirus, đều là virus RNA chủ yếu lây truyền qua muỗi và có lớp protein vỏ tương tự nhau. Trước đó, các nhà khoa học từ Viện Pasteur, CNRS, và Đại Học Hoàng Gia London đã xác định các kháng thể có khả năng làm bất hoạt bốn loại virus sốt xuất huyết trong một nghiên cứu và họ đã quyết định chuyển sự chú ý của họ với virus Zika. “Chúng tôi muốn biết rằng, liệu các kháng thể cô lập trong sốt xuất huyết có thể được sử dụng để làm bất hoạt những flaviviruses khác, và Zika dường như là ứng cử viên tốt nhất”, Félix Rey, Trưởng Phòng Thí Nghiệm Cấu Trúc Virus Học tại Viện Pasteur.

Trong nghiên cứu mới nhất này, các nhà khoa học đã chọn 2 kháng thể có khả năng khóa sự tăng sinh của virus sốt xuất huyết. Họ bắt đầu bằng việc tách những kháng thể này trên người bệnh sốt xuất huyết, sau đó trình diện nó với virus Zika. Một trong hai kháng thể này mang lại hiệu quả cao trong việc bất hoạt virus Zika- thậm chí hiệu quả còn cao hơn so với virus sốt xuất huyết – ngăn nó gây nhiễm những tế bào được nuôi cấy cùng.  “Chúng tôi không bao giờ mong đợi việc phát hiện virus sốt xuất huyết và virus Zika có mối liên hệ gần tới mức một số kháng thể được sản xuất để chống lại virus sốt xuất huyết cũng có tiềm năng bất hoạt virus Zika” Félix Rey nhấn mạnh.

Sau đó, các nhà khoa học sử dụng tinh thể học  để xác định vùng gắn kết kháng thể trên virus Zika và cụ thể hơn về các protein ở vỏ virus. Các tinh thể chứa phức hợp “protein kháng thể vỏ” được sản xuất sử dụng nền tảng tinh thể học của Viện Pasteur. Các nhà khoa học sau đó sử dụng nguồn tia X cực mạnh được sản xuất bởi các máy gia tốc electron (synchrotron) ở Saclay và Grenoble (Pháp)  để tạo hình ảnh 3D tái cấu trúc vị trí kháng thể liên kết với protein vỏ mong muốn.

Điều này cho thấy vị trí gắn kháng thể đối với virus Zika giống như ở virus sốt xuất huyết, giúp nâng cao khả năng sản xuất một loại vaccine sẽ kích thích việc tạo ra các kháng thể có khả năng gắn và làm bất hoạt cả hai loại virus cùng một lúc. Mặc dù trước đây virus Zika không được cho là nguy hiểm, tuy nhiên các biến chứng thần kinh (neurological complication) bao gồm hội chứng Guillain-Barré vẫn ghi nhận ở những bệnh nhân Zika ở Brazil và Polynesia thuộc Pháp. Virus này cũng là nguyên nhân gây ra dị tật teo não ở thai nhi (tật đầu nhỏ), dẫn đến thiểu năng trí tuệ không thể thay đổi. “Các kháng thể có thể được sử dụng, ví dụ như để bảo vệ phụ nữ mang thai trước các nguy cơ nhiễm virus Zika, bởi vì hiện nay chưa có vắc xin hoặc phương pháp điều trị cho căn bệnh này”, Félix Rey kết luận.

Công trình này được tài trợ bởi các tổ chức được nêu trên và bởi Chương trình European Framework (FP7) DENFREE, IBEID LABEX (Sinh học hệ thống các bệnh truyền nhiễm mới nổi) và trợ cấp FlaviStem (ANR / FWF).

Thy Cúc, Anh Phụng, và Đình Tuấn (chuyển ngữ)

Mỹ Ngân (biên tập)

Bài báo:

1. Antibodies that are effective against both dengue and Zika viruses. June 23, 2016. Institute of Pasteur.

Xin mời Quý Độc Giả bỏ ra 2-5 phút để làm một khảo sát mức độ hài lòng về bài viết của IBSG tại đây. IBSG chân thành cảm ơn Quý Độc Giả.