Chẩn đoán ung thư bằng xét nghiệm máu

Hiện nay, để chẩn đoán và theo dõi ung thư, các bác sỹ luôn phải làm sinh thiết (biopsy), tức can thiệp vào cơ thể, lấy mẫu tế bào ung thư, và xét nghiệm. Điều này rất khó khăn vì các khối u nằm sâu bên trong cơ thể và đôi khi việc xâm nhập này còn gây ra nguy cơ tử vong tiềm tàng. Do đó, nếu cần xét nghiệm máu là biết được ung thư được xem là giấc mơ của cả bác sỹ và bệnh nhân. Gần đây, có ba nhóm nghiên cứu đã đăng ba công trình mở đường cho giấc mơ này trở thành hiện thực. Chúng ta sẽ cùng điểm sơ qua ba phương pháp chẩn đoán này nhé.

Chẩn Đoán Dựa Vào Các Tế Bào Ung Thư Trong Máu

Các tế bào ung thư trong máu (circulating tumor cell – CTC) được tách ra khỏi máu nhờ các hệ thống phân tách tế bào. Sau đó các CTC này bị phá vỡ để thu thập các DNA và RNA ung thư. Để có thể phân tích các đột biến phát sinh ung thư, các DNA sẽ được sao chép nhờ kỹ thuật phóng đại toàn bộ bộ gene (whole genome amplification – WGA). Các RNA thì được sao chép nhờ kỹ thuật phóng đại toàn bộ bộ phiên mã (whole transcriptome amplification – WTA). Các protein ung thư thì được phân tích nhờ kỹ thuật hóa mô miễn dịch (immunohistochemistry). Ngoài ra, các CTC còn có thể được dùng để phân tích chức năng nếu có thể.

Chẩn Đoán Dựa Vào Các DNA Tự Do

Trong máu có các DNA tự do (cell free DNA – cfDNA hoặc circulating tumor DNA – ctDNA), vốn xuất nguồn từ các tế bào ung thư và các tế bào thường. Người ta có thể dùng phương pháp quay ly tâm (centrifugation) và lọc (filtration) để tách các cfDNA này ra khỏi máu. Sau đó, họ dùng phương pháp giải trình tự thế hệ mới (next generation sequencing); từ đó, họ có thể biết được những sự thây đổi về số lượng bản sao sinh dưỡng (somatic copy numbers), những biến đổi đơn nucleotide (single-nucleotide variants), và những sự tái sắp xếp (rearrangements).

Chẩn Đoán Dựa Vào Các Giọt Mỡ Xuất Nguồn Từ Tế Bào Ung Thư

(exosomes: các giọt mỡ có kích cỡ khoảng 50-100nm xuất nguồn từ tế bào ung thư, có chứa các protein và RNA).

Các nhà khoa học phát minh ra phương pháp xét nghiệm nPLEX (nano-plasmonic exosome assay) để có thể phân tích protein hoặc RNA của tế bào ung thư. Trong hình các bạn có thể thấy xét nghiệm này dùng một tấm phim bằng vàng có các lỗ nano. Những lỗ nano này có gắn các chất dính đặc hiệu cho các protein đặc trưng của exosome. Các exosome sẽ bám lên các phân tử này. Điều này sẽ làm thây đổi chỉ số khúc xạ (refractive index) của bộ cảm biến nPLEX. Sự thây đổi này tỉ lệ với số lượng protein trên exosome. Sự thây đổi về quan phổ hoặc cường độ sẽ được dùng để đánh giá nồng độ của exosome hoặc số lượng protein trong exosome. Từ đó các nhà khoa học có thể thu thập được các protein ung thư.

Huy Vũ

Đăng lần đầu ngày 19.6.2014

Nguồn hình: Nature

Tài Liệu Tham Khảo:

1. Im, Hyungsoon, et al. “Label-free detection and molecular profiling of exosomes with a nano-plasmonic sensor.” Nature biotechnology 32.5 (2014): 490.

Xin mời Quý Độc Giả bỏ ra 2-5 phút để làm một khảo sát mức độ hài lòng về bài viết của IBSG tại đây. IBSG chân thành cảm ơn Quý Độc Giả!