Tái phát hiện một dải trắng ở não đã bị lãng quên suốt 100 năm!

Khi còn là sinh viên cao học tại Đại Học Stanford, Jason Yeatman đã tình cờ phát hiện ra một cấu trúc liên kết ở vùng sau của não. Đó là một bó phẳng các sợi thần kinh kết nối các vùng khác nhau của hệ thống thị giác. Yeatman không tìm thấy bất cứ miêu tả nào về cấu trúc này trên các tấm bản đồ não cũng như trong văn học mà anh truy cập. Có vẻ như anh đã khám phá ra một cấu trúc mới ở não.

Khi tham khảo những nhà nghiên cứu khác, có một người nhớ mang máng là đã đọc ở đâu đó trong một cuốn sách y khoa cũ. Điều này là manh mối giúp Yeatman và đồng nghiệp lục tìm trong kho lưu trữ của Đại Học Stanford.

Từ kho lưu trữ tại Stanford, Yeatman tìm thấy một số tấm bản đồ não có in cấu trúc đó trong khoảng từ cuối 1800s đến đầu 1900s. Cấu trúc đó tên là bó chẩm đứng (tự dịch, không chính xác, từ gốc: vertical occipital fasciculus – VOF) được khám phá vào nữa cuối thế kỷ 19 bởi nhà thần kinh học người Đức Carl Wernicke. Wernicke trình bày cấu trúc VOF này trong tấm bản đồ não của ông năm 1881. Tìm thêm các tài liệu cũ, Yeatman khám phá ra rằng người thầy cố vấn (mentor) của Wernicke, nhà giải phẩu thần kinh Theodor Meynert, không yêu thích khám phá này. Lý do có lẽ do nó không phù hợp với đức tin của ông rằng các đường dẫn truyền thần kinh là đường thẳng đứng chứ không phải nằm ngang (VOF nằm ngang). Do đó, ông đã không đề cập đến nó khi bàn về các khám phá của Wernicke. Một số nhà khoa học khác cũng có đề cập đến nó, nhưng họ có những miêu tả khác nhau. Sau cùng, VOF đã không được nhắc đến trong văn học hiện đại. 

Hiện Yeatman đang làm việc tại Đại Học Washington. Ông đã tiến hành nghiên cứu MRI của VOF trên 37 người, và đã xuất bản bài báo của mình trên PNAS tuần này (ngày 17/11/2014). Trong công trình, ông miêu tả đường đi của VOF khi xuất phát từ thùy chẩm, trở thành một tấm phẳng kết nối tới các vùng não khác, bao gồm các vùng liên quan đến nhận thức thị giác và chuyển động mắt, sự chú ý, và nhận thức sự chuyển động. Một điều thú vị, VOF kết nối tới các dải “what” và “where” của đường dẫn truyền thị giác, là hai đường dẫn truyền thông tin về nhận thức vật thể và vị trí không giác. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng VOF được bao bọc bởi myelin khác với các vùng não khác. Điều này mở ra nhiều giả thuyết mới để nghiên cứu về các hoạt động não bộ.

Huy Vũ

Đăng lần đầu ngày 20.11.2014

Nguồn Hình: PNAS. Những miêu tả đầu tiên về VOF ở khỉ và ở người.

Tài Liệu Tham Khảo: 

1. Yeatman, Jason D., et al. “The vertical occipital fasciculus: A century of controversy resolved by in vivo measurements.” Proceedings of the National Academy of Sciences 111.48 (2014): E5214-E5223.